Soạn bài: Nói quá
Mời các bạn tham khảo thêm bài :
Soạn bài: Thông tin về ngày trái đất năm 2000
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Nói quá là gì?
+ Ước gì sông rộng một gang Bắc cầu dải yếm đón chàng sang chơi
(Ca dao)
+ Ngẩng đầu mái tóc mẹ rung Gió lay như sóng biển tung trắng bờ
(Tố Hữu)
2. Tác dụng của nói quá
Ví dụ:
Chọc trời khuấy nước mặc dầu Dọc ngang nào biết trên đầu có ai
(Nguyễn Du)
Trong câu thơ trên, biện pháp tu từ nói quá góp phần làm tăng tính chất anh hùng ca trong hành động của nhân vật Từ Hải.
Ví dụ:
Ngực lép bốn nghìn năm Trưa nay cơn gió mạnh Thổi phồng lên. Tim bỗng hoà mặt trời
(Tố Hữu)
Ở ví dụ trên, biện pháp tu từ nói quá được sử dụng rất táo bạo, hồn nhiên mà vẫn bảo đảm tính chân thực. Tác giả đã sử dụng trí tưởng tượng độc đáo, sáng tạo để diễn tả niềm vui sướng, hân hoan của nhân dân ta trong ngày Huế giải phóng.
Nói quá thường được sử dụng trong khẩu ngữ. Ví dụ: buồn nẫu ruột, giận sôi gan, bầm gan tím ruột, mệt đứt hơi, đói rã họng, vỡ mặt, lo sốt vó, người đen như cột nhà cháy, nói như rồng leo…
Trong văn chương, nói quá thường thích hợp với những loại văn bản: châm biếm, trữ tình, anh hùng ca, … những văn bản có chức năng kêu gọi, lời hiệu triệu.
Ví dụ:
Ta thường tới bữa quên ăn, nửa đêm vỗ gối, ruột đau như cắt, nước mắt đầm đìa, chỉ căm tức chưa xả thịt lột da, nuốt gan uống máu quân thù. Dẫu trăm thân này phơi ngoài nội cỏ, nghìn xác này gói trong da ngựa, ta cũng vui lòng.
(Trần Quốc Tuấn)
3. Một số biện pháp nói quá
Hai biện pháp tu từ này đều nhằm mục đích làm rõ hơn, cụ thể hơn, sinh động hơn bản chất của đối tượng. Nếu kết hợp cả hai phép tu từ sẽ đem lại hiệu quả cao hơn. Ví dụ:
Trên trời mây trắng như bông Ở dưới cánh đồng bông trắng như mây Mấy cô má đỏ hây hây Đội bông như thể đội mây về làng
(Ca dao)
Mẹ già như chuối ba hương Như xôi nép một, như đường mía lau
(Ca dao)
II. RÈN LUYỆN KỸ NĂNG
1. Xác định biện pháp nói quá trong các trường hợp sau:
Đồn rằng bác mẹ anh hiền Cắn hạt cơm không vỡ, cắn đồng tiền vỡ đôi
(Ca dao)
(Tố Hữu)
Trên quê hương quan họ Một làn nắng cũng mang điệu dân ca
(Phó Đức Phương)
Đau lòng kẻ ở người đi Lệ rơi thấm đá, tơ chia rũ tằm
(Nguyễn Du)
Gợi ý:
Các trường hợp trong bài tập này có sử dụng hai biện pháp phóng đại sau:
+ Nói quá kết hợp với so sánh tu từ.
+ Dùng những từ ngữ phóng đại
Ví dụ:
Xin nguyện cùng người vươn tới mã Vững như muôn ngọn dải Trường Sơn
(Tố Hữu)
Dùng cách kết hợp nhuần nhuyễn hai biện pháp tu từ: nói quá và so sánh.
2. Phân tích hiệu quả của các trường hợp sau đây do sử dụng biện pháp tu từ nói quá
Gợi ý:
Gợi ý:
Bài tập này giúp các em vận dụng cách nói quá vào lời nói sinh hoạt hàng ngày để tăng tính biểu cảm.
Mẫu: Da cậu ấy đen như của tam thất.
3. Tìm một số ví dụ về nói quá trong các bài thơ em đã học hoặc đã thuộc.
Gợi ý:
. Mẫu:
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn Voi uống nước, nước sông phải cạn Đánh một trận sạch không kình ngạc Đánh hai trận, tan tác chim muông
(Nguyễn Trãi)
4. Tìm 10 thành ngữ so sánh bằng biện pháp nói quá
Gợi ý:
Mẫu:
Kêu như trời đánh Dữ như cọp.