Không ai nấu hoa thiên lí với thịt lợn, thịt bò. Nó không hợp duyên nhau, hay vì xưa nay dân ta vốn nghèo, không phải luôn có thịt cá qua suốt chặng đường dài thời gian, thành thói quen tập quán. Nhà có giàn thiên lí, mấy cái cọc tre, dăm thanh khác gác lên, ít cành rào vứt lên đó. Nhà khá thì đan mấy cái mắt cáo có hoa thị cho nắng gắt chiều hè lọc qua đấy, phần chói chang bị ngăn lại, trong nhà mát dịu đi. Mùa hè, chiều gió nam, đêm trăng sáng, bắc cái chõng ra dưới giàn thiên lí đón bóng cây lay động, nhận hương thơm thoáng xa thật dễ chịu. Tắm xong mấy gàu nước giếng thơi mát lạnh tỉnh người ngồi xuống cạnh mâm cơm húp bát canh cua thiên lí, cái mệt biến hết, chỉ còn hương quê mơ hồ lâng đãng không biết từ đâu ra.
Người đi làm đồng mang theo cái giỏ. Tháng sáu, cua bò ra chân lúa, cứ việc nhặt cho vào giỏ. Chiều về thành bát canh thơm. Loáng thoáng mấy nhánh lá xanh, dăm chùm hoa mỏng mảnh còn màu lá mạ, đúng là màu “thiên lí”, màu thắt lưng trinh nữ một thời làm mê đắm bao chàng trai mộc mạc. Bát chiết yêu ấy ngọt thanh man mát, dìu dịu, thơm như tâm hồn ta nhẹ bẫng, cất đi bao nhọc nhằn.
Canh cua thiên lí không có mùi gây của mỡ bò, không xao lên những vòng tròn mỡ lợn quá béo, không tanh tưởi mùi lươn vị cá. Nó không nhớt như rau đay mùng tơi, mà cứ thoang thoảng mùi cốm non pha một chút gió đầm sen, một nhánh cỏ mật, một chút hương ngâu, hương cau, chính xác là mùi hoa thiên lí có từ ngàn xưa để lại.
Sẵn vại cà nén mặn, quả cà đã trong ra và giòn tan, nó đã chìm đắm bao ngày trong muối, nay là bạn đồng hành nâng vị canh cua thiên lí lên như kẻ tung người hứng, thành đặc phẩm.
Người thành phố ít được biết đến hương mộc mạc đồng quê của thiên lí, thứ hoa để gài đầu con gái, để nấu canh ăn, cứ mơ hồ dăng mắc hương thơm thanh khiết. Ăn nó trong cảnh tĩnh lặng thanh khiết, trong trăng trong gió, trong yên vui sum họp… thì nó vượt cả gà tần, chim quay…
Ai có dịp một lần về quê hương, được ăn một bát canh cua thiên lí, chỉ mới nâng lên ngang cằm… đã có bao cảm giác thân thương… thì chắc nhớ nó suốt đời. Cứ thử mà xem.