Trong thơ ca Việt Nam hiện đại có rất nhiều bài viết về chủ đề quê hương, đất nước. Những bài thơ ấy thể hiện tình cảm mến yêu tha thiết và lòng tự hào về non sông gấm vóc không chỉ của các nhà thơ mà còn của tất cả chúng ta. Lòng yêu nước hiện lên ở mỗi bài mỗi khác, tuỳ theo cảm hứng của từng tác giả, song mỗi bài thơ là một nốt nhạc trong bản giao hưởng ca ngợi Tổ quốc và nhân dân anh hùng. Trong đó nổi bật nhất là hai bài thơ: Đất nước của Nguyễn Đình Thi và Đất Nước trích từ trường ca Mặt đường khát vọng của Nguyễn Khoa Điềm.
Bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi được viết từ năm 1948 nhưng mãi cho tới năm 1955 mới hoàn thành. Như vậy có nghĩa là cảm hứng thơ của tác giả theo suốt chiều dài cuộc kháng chiến chống Pháp, cảm hứng ấy còn được nối kết với quá khứ và mở rộng tới tương lai : Nước Việt Nam từ máu lửa, Rũ bùn đứng dậy sáng lòa.
Mở đầu bài thơ là nỗi nhớ về một mùa thu Hà Nội chưa xa bất chợt dâng trào trong tâm tưởng tác giả, giữa một buổi sáng mùa thu nơi chiến khu Việt Bắc:
Sáng mát trong như sáng năm xưa Gió thổi mùa thu hương cốm mới Tôi nhớ những ngày thu đã xa Sáng chớm lạnh trong lòng Hà Nội Những phố dài xao xác hơi may Người ra đi đầu không ngoảnh lại Sau lưng thềm nắng lá rơi đầy.
Thu Hà Nội với hơi may se lạnh, với lá vàng rơi trên thềm nắng… đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người ra đi cứu nước
Đang hồi tưởng về một mùa thu cũ đượm buồn, nhà thơ bỗng chuyển hướng cảm xúc về mùa thu hiện tại : Mùa thu nay khác rồi. Đó là mùa thu thứ hai nơi chiến khu Việt Bắc (1948), sau chiến dịch Thu Đông 1947, quân ta chiến thắng. Cái khác của mùa thu nay toát lên từ lời thơ hồ hởi như tiếng reo vui thốt lên tự trái tim tác giả: