Soạn bài Các thành phần biệt lập (tiếp theo)
1. Bài tập 1, trang 32, SGK.
Tìm thành phần gọi – đáp trong đoạn trích sau đây và cho biết từ nào được dùng để gọi , từ nào được dùng để đáp. Quan hệ giữa người gọi và người đáp là quan hệ gì ( trên – dưới hay ngang hàng, thân hay sơ) ?
– Này bảo bác ấy có trốn đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy chốc họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
– Vâng cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng đến hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Trả lời:
Trong đoạn trích này có một từ được dùng để gọi và một từ được dùng để đáp. Các từ đó thể hiện quan hệ giữa chị Dậu và bà cụ hàng xóm.
2. Bài tập 2, trang 32, SGK.
Tìm thành phần gọi – đáp trong câu ca dao sau và cho biết lời gọi – đáp đó hướng đến ai.
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
Trả lời:
Lời gọi ở đây hướng chung đến mọi người.
3. Bài tập 3, trang 33, SGK.
Tìm thành phần phụ chú cho các đoạn trích sau và cho biết chúng bổ sung điểu gì.
a) Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
b) Giáo dục tức là giải phóng. Nó mở ra cánh cửa dẫn đến hoà bình, công bằng và công lí. Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này – các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ – gánh một trách nhiệm vô cùng quan trọng, bởi vì cái thế giới mà chúng ta để lại cho các thế hệ mai sau sẽ tuỳ thuộc vào những trẻ em mà chúng ta để lại cho thế giới ấy.
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khoá của tương lai)
c) Bước vào thế kỉ mới, muốn “sánh vai cùng các cường quốc năm châu” thì chúng ta sẽ phải lấy đầy hành trang bằng những điểm mạnh, vứt bỏ những điểm yếu. Muốn vậy thì khâu đầu tiên, có ý nghĩa quyết định là hãy làm cho lớp trẻ – những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới – nhận ra điều đó, quen dần với những thói quen tốt đẹp ngay từ những việc nhỏ nhất.
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
d) Cô bé nhà bên ( có ai ngờ)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
(Giang Nam, Quê hương)
Trả lời:
Để xác định thành phần phụ chú, có thể dựa vào nghĩa và các dấu hiệu hình thức : về nghĩa, thành phần phụ chú có thể giải thích nội dung cụ thể của các từ ngữ có liên quan với chúng hay thể hiện thái độ của người nói. Về hình thức, thành phần phụ chú được phân cách với các bộ phận còn lại của câu bằng dấu gạch ngang, dấu phẩy hoặc dấu ngoặc đơn.
4. Bài tập 4, trang 33, SGK.
Hãy cho biết thành phần phụ chú ở mỗi câu trong bài tập 3 có liên quan gì đến từ ngữ nào trước đó.
Trả lời:
Ở hầu hết các đoạn trích, thành phần phụ chú đều được dùng để giải thích các cụm từ đứng trước. Riêng trong đoạn trích (d) có một thành phần phụ chú liên quan đến cả cụm từ đứng trước lẫn cụm từ đứng sau.
5. Bài tập 5, trang 33, SGK.
Viết một đoạn văn ngắn trình bày suy nghĩ của em về việc thanh niên chuẩn bị hành trang bước vào thế kỉ mới, trong đó có câu chứa thành phần phụ chú.