Soạn bài: Cách thành phần biệt lập (tiếp theo)
Mời các bạn học sinh tham khảo thêm:
Soạn bài: Nghị luận về một về vấn đề tư tưởng, đạo lý
I. KIẾN THỨC CƠ BẢN
(1) – Này, bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?
(2) – Các ông, các bà ở đâu ta lên đấy ạ?
Ông Hai đặt bát nước xuống chõng hỏi. Một người đàn bà mau miệng trả lời:
– Thưa ông, chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.
Gợi ý: Từ Này dùng để gọi, cụm từ Thưa ông dùng để đáp.
Gợi ý: Những từ ngữ dùng để gọi người khác hay đáp lời người khác không tham gia diễn đạt nghĩa sự việc của câu. Nội dung sự việc của câu (1) nằm ở phần “bác có biết mấy hôm nay súng nó bắn ở đâu mà nghe rát thế không?”; ở câu (2), nằm ở “chúng cháu ở Gia Lâm lên đấy ạ.”.
Gợi ý: Từ Này.
Gợi ý: Từ Thưa ông.
(1) Lúc đi, đứa con gái đầu lòng của anh – và cũng là đứa con duy nhất của anh, chưa đầy một tuổi.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
(2) Lão không hiểu tôi, tôi nghĩ vậy, và tôi càng buồn lắm.
(Nam Cao, Lão Hạc)
Gợi ý: Nghĩa sự vật của các câu trên không thay đổi khi lược bỏ phần từ ngữ in đậm. Đây là thành phần phụ chú của câu, một trong những thành phần biệt lập. Nội dung chính của câu không nằm trong thành phần này. Thành phần phụ chú chỉ có vai trò bổ sung ý nghĩa cho thành phần chính.
Gợi ý: Cụm từ “và cũng là đứa con duy nhất của anh” được thêm vào để chú thích cho cụm từ “đứa con gái đầu lòng”.
Gợi ý: Câu này là lời độc thoại nội tâm của nhân vật người kể chuyện xưng “tôi”. Cụm chủ – vị “tôi nghĩ vậy” có tác dụng báo cho độc giả biết rằng nhận định “Lão không hiểu tôi” diễn ra trong suy nghĩ của riêng “tôi”, là suy đoán chủ quan của “tôi”, chứ chưa hẳn đã đúng.
II. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG
– Này, bảo bác ấy có trốn đi đâu thì trốn. Chứ cứ nằm đấy, chốc nữa họ vào thúc sưu, không có, họ lại đánh trói thì khổ. Người ốm rề rề như thế, nếu lại phải một trận đòn, nuôi mấy tháng cho hoàn hồn.
– Vâng, cháu cũng đã nghĩ như cụ. Nhưng để cháo nguội, cháu cho nhà cháu ăn lấy vài húp cái đã. Nhịn suông từ sáng hôm qua tới giờ còn gì.
(Ngô Tất Tố, Tắt đèn)
Gợi ý: Các từ Này, Vâng
Gợi ý:
– Từ Này dùng để gọi, từ Vâng dùng để đáp.
– Quan hệ giữa người gọi với người đáp là quan hệ giữa người trên (nhiều tuổi) với người dưới (ít tuổi).
Bầu ơi thương lấy bí cùng,
Tuy rằng khác giống, nhưng chung một giàn.
Gợi ý:
– Thành phần gọi đáp: Bầu ơi
– Lêi gäi – ®¸p trong c©u ca dao nµy kh«ng híng ®Õn mét ngêi hay riªng mét ®èi tîng cô thÓ nµo. H×nh ¶nh bÇu vµ bÝ mang ý nghÜa Èn dô.
(Nguyễn Quang Sáng, Chiếc lược ngà)
(Phê-đê-ri-cô May-o, Giáo dục – chìa khoá của tương lai)
(Vũ Khoan, Chuẩn bị hành trang vào thế kỉ mới)
Cũng vào du kích
Hôm gặp tôi vẫn cười khúc khích
Mắt đen tròn (thương thương quá đi thôi).
(Giang Nam, Quê hương)
Gợi ý:
– (a): kể cả anh
– (b): các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ
– (c): những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới
– (d): có ai ngờ; thương thương quá đi thôi
Gợi ý:
– (a): kể cả anh – giải thích cho cụm từ mọi người; chú thích phạm vi bao quát của cụm từ này.
– (b): các thầy, cô giáo, các bậc cha mẹ, đặc biệt là những người mẹ – giải thích cho cụm từ Những người nắm giữ chìa khoá của cánh cửa này; cụ thể hoá ý nghĩa cho cụm từ này.
– (c): những người chủ thực sự của đất nước trong thế kỉ tới chú thích cho cụm từ lớp trẻ, mở rộng đồng thời nhấn mạnh ý nghĩa về vai trò của lớp trẻ đối với tương lai của đất nước.
– (d): có ai ngờ; thương thương quá đi thôi chú thích về thái độ của người nói đối với sự việc được nói đến.
Gợi ý:
– Về nội dung: chú ý mối quan hệ giữa thành phần phụ chú ngữ với những từ ngữ đứng trước nó.
– Về hình thức: chú ý sử dụng dấu gạch ngang, dấu phảy hoặc dấu ngoặc đơn để đánh dấu ranh giới giữa thành phần phụ chú ngữ với các từ ngữ khác trong câu.