I. Tạo nhịp điệu và âm hưởng cho câu
Câu 1 (trang 129, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
– Sự phối hợp nhịp dài và nhịp ngắn: hai vế đầu dài để diễn tả sự trường kì của cuộc kháng chiến, các vế sau ngắn để khẳng định quyền độc lập, tự do của dân tộc
– Sự thay đổi thanh bằng, thanh trắc cuối mỗi nhịp: vế 1, 2, 3 mang thanh bằng, về 4 thanh trắc
– Âm tiết kết thúc mỗi nhịp là âm tiết mở (câu 1) và âm tiết đóng (câu 2)
Câu 2 (trang 129, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
– Phép điệp kết hợp với phép đối, lặp kết cấu ngữ pháp và nhịp điệu:
+ Cầu đầu: nhịp 4/2/4/2 và đối (đàn ông/đàn bà, người già/người trẻ)
+ Các câu sau: nhịp 3/2, 3/2 và lặp kết cấu chủ vị
– Vần: sử dụng vần “a” và vần “ung”
– Phối hợp nhịp điệu ngắn, dàn trãi → tạo âm thưởng dồn dập, khoan thai, thích hợp với lời kêu gọi cứu nước.
Câu 3 (trang 130, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
– Ngắt nhịp (dấu phẩy ở ba câu đầu) khi cần liệt kê.
– Câu 3:
+ Ngắt nhịp liên tiếp → như lời kể về từng chiến công của tre.
+ Nhịp ngắn trước, nhịp dài sau → tạo âm hưởng du dương cho lời ngợi ca.
– Hai câu cuối: ngắt nhịp giữa CN và VN
→ Tạo âm hưởng mạnh mẽ, dứt khoát cho lời tuyên dương công trạng, khẳng định ý chí kiên cường và chiến công vẻ vang của tre.
II. Điệp âm, điệp vần, điệp thanh
Câu 1 (trang 130, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
– Lặp âm đầu (lửa lựu lập lòe) gợi cảm giác về hình ảnh: hoa lựu như những đóm lửa, đẹp và ẩn hiện trên đầu tường
– Lặp âm đầu (lóng lánh) gợi cảm giác phản chiếu của bóng trăng như phát tán trong không gian và trên mặt nước.
Câu 2 (trang 130, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
– Vần “ang” được lặp lại nhiều nhất
– Tác dụng:
+ Tạo cảm giác rộng lớn, chuyển động, kéo dài (đông – xuân)
+ Phù hợp với cảm xúc chung: mùa đông đang còn tiếp diễn vậy mà đã có lời mời gọi mùa xuân.
Câu 3 (trang 130, sgk Ngữ văn 12, tập 1)
Khung cảnh hiểm trở và sự giao sự gian lao vất vả được gợi ra nhờ:
– Nhịp điệu: 4/3 ở 3 câu đầu.
– Sự phối hợp: B – T ở 3 câu đầu
+ Câu 1: Nhiều thanh trắc
→ Gợi không gian hiểm trở, mang màu sắc hùng tráng, mạnh mẽ.
+ Câu 4: Nhiều thanh bằng
→ Gợi không khí rộng lớn, thoáng đãng trước mắt khi vượt qua con đường gian lao, vất vả.
– Từ láy gợi hình: Khúc khuỷu, thăm thẳm, heo hút.
– Phép đối: Ngàn thước lên cao >< ngàn thước xuống
– Phép nhân hoá: súng ngửi trời.