I. Tác giả và tác phẩm
1. Tác giả
– O – nit Hê – ming – uê (1899- 1961): Sinh ra ở Oak Pác, bang I-li-noi, trong một gia đình trí thức.
– Được xem là một trong 2 nhà văn vĩ đại của nước Mĩ thế kỉ XX, để lại dấu ấn sâu sắc trong văn xuôi hiện đại phương Tây và góp phần đổi mới lối viết truyện, tiểu thuyết của nhiều thế hệ nhà văn trên thế giới.
+ Những tiểu thuyết nổi tiếng của Hê-ming-uê: Mặt trời vẫn mọc (1926), Giã từ về khí (1929), Chuông nguyện hồn ai (1940).Những ngọn đồi xanh Châu Phi,…
+ Truyện ngắn của Hê-ming-uê được đánh giá là những tác phẩm mang phong vị độc đáo hiếm thấy, được viết theo “ nguyên lí tảng băng trôi”.
2. Tác phẩm
– Ông già và biển cả được xuất bản lần đầu trên tạp chí Đời sống.
– Tác phẩm gây tiếng vang lớn và hai năm sau Hê-ming-uê được trao giải Nô-ben.
– Đoạn trích nằm ở cuối truyện .
+ Đoạn trích kể về việc chinh phục con cá kiếm của ông lão Xan-ti-a-gô. Qua đó người đọc cảm nhận được nhiều tầng ý nghĩa đặc biệt là vẻ đẹp của con người trong việc theo đuổi ước mơ giản dị nhưng rất to lớn của đời mình và ý nghĩa biểu tượng của hình tượng con cá kiếm.
⇒ Tư tưởng chủ đạo: Niềm tin bất diệt vào con người
II. Hướng dẫn soạn bài
Câu 1 (trang 135 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
Qua các vòng lượn: Hình ảnh con cá với các vòng lượn (lặp đi, lặp lại)
– Vòng lượn vẽ lên những cố gắng cuối cùng nhưng cũng rất mãnh liệt của con cá:
+ Nó cố gắng thoát khỏi sự níu kéo, bủa vây của người ngư phủ.
+ Nó cũng dũng cảm, kiên cường không kém gì đối thủ.
⇒ Sự cố gắng cuối cùng mãnh liệt trong cuộc đấu tranh sinh tồn của con cá.
Câu 2 (trang 135 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
⇒ Cảm nhận từ xa đến gần, từ gián tiếp đến trực tiếp, từ bộ phận đến toàn thể . Qua đó tác giả khắc họa vẻ đẹp dũng mãnh của con cá
→ Biểu tượng cho thiên nhiên kì vĩ
Câu 3 (trang 135 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
Sự cảm nhận khác lạ của ông lão qua cuộc trò chuyện với con cá.
– Ông lão không chỉ cảm nhận con cá bằng thị giác và xúc giác, không chỉ bằng động tác mà còn bằng cả trái tim, sự cảm thông.
⇒ Quan hệ:
+ Người đi săn và con mồi
+ Hai kì phùng địch thủ
+ Hai người bạn
+ Con người và môi trường
+ Con người và cái đẹp, cái mơ ước.
– Nhà văn miêu tả vẻ đẹp con cá là để đề cao vẻ đẹp của con người. Ông lão Xan-ti-a-gô là biểu tượng cho vẻ đẹp của Con người: thật giản dị và cũng thật ngoan cường trên hành trình sinh tồn và chinh phục đỉnh cao khát vọng
⇒ Con cá kiếm là hình ảnh biểu tượng cho vẻ đẹp của thiên nhiên kì vĩ. Nó cũng là biểu tượng cho ước mơ khát vọng rất bình thường giản dị nhưng cũng vô cùng cao cả, kì diệu của con người.
Câu 4 (trang 135 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
* Hình ảnh con cá kiếm trước và sau khi ông lão chiếm được nó:
| Con cá trước khi chết | Con cá sau khi chết |
| – Chỉ riêng cái bóng đen của nó cũng khiến ông lão – một người đi biển cừ khôi cũng phải kinh ngạc
– Khôn ngoan, kiên cường và có sức chịu đựng tốt. ⇒ Con cá có sức mạnh ghê gớm, sự oai phong và kì vĩ. |
Dường như không chấp nhận cái chết, nó “phóng vút lên khỏi mặt nước phô hết tầm vóc khổng lồ, vẻ đẹp và sức lực. Con cá trắng bạc, thẳng đơ và bồng bềnh theo sóng.
⇒ Ngay cả khi đối mặt với cái chết, con cá vẫn thể hiện được sự kiêu hãnh, oai hùng. |
* Biểu tượng của con cá kiếm:
– Khát vọng, lí tưởng của con người.
– Hành trình thực hiện ước mơ của con người.
– Hình ảnh cá kiếm chi chết: kết thúc chinh phục một khát vọng của con người ⇒ một hành trình mới lạ bắt đầu.
* Qua biểu tượng con cá kiếm gợi cho chúng ta bài học cần phải theo đuổi ước mơ và biến ước mơ thành hiện thực.
III. Luyện tập
Câu 1 (trang 135 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
– Trong văn bản, nhiều lần tác giả sử dụng cụm từ lão (ông lão) nghĩ: 24 lần (15 lần trước và 9 lần sau khi giết con cá kiếm). Những hình thức này là dấu hiệu của hình thức độc thoại nội tâm của nhân vật.
– Nhà văn xây dựng nhân vật ông lão là một nhân vật tâm trạng, một người khiêm tốn , biết lo xa và tài trí: có 18 lần nhà văn sử dụng cụm từ lão (ông lão), nói, lão hứa với tính chất đối thoại. Nhưng trong tác phẩm, những lời nói của ông lão cũng chính là những lời độc thọai nội tâm được đối thoại hóa. Ông lão tự phân thân nói với chính mình để tự động viên chính mình nỗ lực chiến đấu.
⇒ Thể hiện sự kiên trì, ngoan cường, quyết tâm của ông lão. Qua đó, Hê – Minh – Uê ca ngợi vẻ đẹp về con người: “Con người có thể bị hủy diệt nhưng không thể bị đánh bại”.
Câu 2 (trang 135 sgk Ngữ văn 12 Tập 2):
Cách dịch Ông già và biển cả tạo nên sự cân xứng về nhịp điệu tiêu đề. Sự đối lập giữa hai đối tượng một người già cả >< biển lớn mênh mông, dữ dội. Tiêu đề nói lên: sức lực có hạn của con người >< cái vĩ đại bất tử của thiên nhiên.